Luật pháp hóa hoạt động cho vay ngang hàng tại Việt Nam

Tổng quan về P2P Lending

P2P Lending, hay còn gọi là hoạt động cho vay ngang hàng, đã trở thành một xu hướng phát triển mạnh mẽ trong lĩnh vực tài chính toàn cầu. Đây là hình thức kết nối trực tiếp giữa người vay và người cho vay thông qua các nền tảng trực tuyến, thay vì phải thông qua các ngân hàng truyền thống. Hình thức này không chỉ giúp giảm chi phí giao dịch mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho các cá nhân và doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa (SMEs) tiếp cận nguồn vốn mà họ thường khó có được từ ngân hàng truyền thống.

Khách hàng mục tiêu của P2P Lending

Hầu hết là các cá nhân và doanh nghiệp nhỏ do các ngân hàng truyền thống thường hạn chế cấp tín dụng cho nhóm này vì rủi ro cao, thiếu dữ liệu tín dụng và quy mô nhỏ khiến lợi nhuận không tương xứng. Ngược lại, P2P Lending sử dụng công nghệ và dữ liệu phi truyền thống để đánh giá rủi ro, giúp tối ưu hóa quy trình và chi phí.

P2P Lending phát triển nhanh chóng

Trong những năm gần đây, các nền tảng P2P Lending đã phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là tại các thị trường lớn như Trung Quốc, Mỹ, Anh và Nhật Bản. Tốc độ tăng trưởng của mô hình này khác nhau tùy thuộc vào điều kiện kinh tế, chính sách pháp lý và mức độ chấp nhận của thị trường

Rủi ro và thách thức của P2P Lending

• Rủi ro đối với nhà đầu tư: Một trong những thách thức lớn nhất của P2P Lending là rủi ro mất vốn. Các nhà đầu tư đối mặt với nguy cơ không thể thu hồi lại số tiền đã cho vay, đặc biệt trong trường hợp người vay không có khả năng trả nợ.
• Nguy cơ đối với người vay: Người vay P2P có thể phải chịu mức lãi suất cao hơn, đặc biệt khi số lượng nhà đầu tư giảm, dẫn đến chi phí vốn tăng. Ngoài ra, sự thiếu minh bạch và thông tin sai lệch từ các nền tảng không uy tín cũng là một vấn đề lớn.
• Thách thức đối với cơ quan quản lý: Bảo vệ nhà đầu tư và người vay khỏi các rủi ro hệ thống trong khi duy trì một thị trường cạnh tranh, an toàn là nhiệm vụ không hề dễ dàng. Các cơ quan quản lý cần đưa ra các quy định chặt chẽ nhưng vẫn phải thúc đẩy sự phát triển của mô hình này, nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
  

  Rủi ro và thách thức của P2P Lending

Các nguyên tắc cơ bản của P2P Lending

Để đối phó với những thách thức trên, các thị trường lớn đã phát triển một số nguyên tắc cơ bản trong hoạt động cho vay ngang hàng:

• Cung cấp kênh đầu tư an toàn và hiệu quả: Nhằm phục vụ một phần lớn xã hội, đồng thời bảo vệ lợi ích của nhà đầu tư.
• Tạo điều kiện cho vay hợp lý: Người vay được tiếp cận với nguồn vốn đáng tin cậy với các điều kiện minh bạch và hợp lý.
• Phân biệt rủi ro dựa trên đối tượng vay: Giúp nhà đầu tư có cái nhìn rõ ràng về mức độ rủi ro của các khoản vay.
• Minh bạch hóa rủi ro tín dụng: Các nền tảng cần cung cấp thông tin chính xác về rủi ro tín dụng để nhà đầu tư đưa ra quyết định sáng suốt.
• Loại bỏ các nền tảng không hiệu quả: Đảm bảo rằng những nền tảng kém hiệu quả sẽ bị loại bỏ mà không gây thiệt hại cho nhà đầu tư hoặc người vay.
• Duy trì hoạt động mạnh mẽ trong giai đoạn suy thoái kinh tế: Giúp ngăn chặn sự gián đoạn của thị trường và giữ ổn định lãi suất cho vay.
• Thúc đẩy cạnh tranh: Đảm bảo sự tồn tại của nhiều nền tảng để tăng cường sự lựa chọn cho người vay và giảm thiểu rủi ro hệ thống.
• Đóng góp tích cực cho xã hội: Hình thức cho vay này cần mang lại lợi ích thực sự cho nền kinh tế thực và xã hội.

Tình hình P2P Lending tại Việt Nam

Sự nổi lên của P2P Lending: Tại Việt Nam, P2P Lending bắt đầu hình thành và phát triển như một hiện tượng của thị trường tài chính, trở thành giải pháp thay thế cho hoạt động cho vay của ngân hàng truyền thống. Với bối cảnh kinh tế hiện tại, khi các ngân hàng đang áp dụng chuẩn Basel 2 và thận trọng hơn trong việc cấp tín dụng, P2P Lending trở thành một lựa chọn hữu ích cho các doanh nghiệp và cá nhân có nhu cầu vay vốn.

Các nền tảng P2P Lending tiêu biểu: Một số nền tảng P2P Lending đã được thành lập và hợp tác với các ngân hàng lớn như Sacombank, Nam Á Bank, Vietcapital Bank, Tima, Trust Circle, Lendbiz, Interloan,… Những nền tảng này không chỉ cung cấp dịch vụ vay tiêu dùng mà còn mở rộng sang hỗ trợ doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa.

Thách thức pháp lý: Hiện tại, Việt Nam chưa có khung pháp lý riêng biệt để điều chỉnh hoạt động P2P Lending. Pháp luật hiện hành chưa công nhận chính thức mô hình này, và hoạt động của các nền tảng vẫn chưa được quản lý chặt chẽ. Điều này dẫn đến việc một số công ty P2P Lending hoạt động không theo chuẩn mực, tiềm ẩn nhiều rủi ro cho cả nhà đầu tư và người vay.

Pháp luật Việt Nam và hoạt động cho vay ngang hàng

Bộ luật Dân sự 2015: P2P Lending tại Việt Nam hiện chỉ được điều chỉnh bởi các quy định về hợp đồng vay tài sản trong Bộ luật Dân sự năm 2015. Theo đó, quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia hợp đồng vay được quy định rõ ràng, nhưng vẫn còn nhiều lỗ hổng pháp lý khiến hoạt động này chưa thực sự an toàn.

Các nghĩa vụ của bên cho vay và bên vay:

• Bên cho vay: Có trách nhiệm giao tài sản đầy đủ, đúng chất lượng, số lượng vào thời điểm và địa điểm đã thỏa thuận. Bồi thường thiệt hại nếu biết tài sản không đảm bảo chất lượng mà không thông báo.
• Bên vay: Phải trả nợ đúng hạn và đủ số tiền đã vay. Nếu không, bên cho vay có quyền yêu cầu trả lãi suất quá hạn và lãi suất phạt.

Những rủi ro tiềm ẩn: Theo Ngân hàng Nhà nước, P2P Lending tiềm ẩn nhiều rủi ro như rủi ro thông tin, rủi ro an ninh mạng, và nguy cơ trở thành công cụ cho các hoạt động tín dụng đen, cho vay nặng lãi. Nhiều công ty P2P Lending có thể lợi dụng lỗ hổng pháp lý để thực hiện các hành vi bất hợp pháp, gây tác động tiêu cực đến xã hội và an ninh kinh tế.

Đề xuất hoàn thiện pháp luật

• Xác định cơ quan chủ quản: Cần có cơ quan quản lý chịu trách nhiệm giám sát và cấp phép hoạt động cho các nền tảng P2P Lending, đảm bảo tính hợp pháp và an toàn cho nhà đầu tư và người vay.
• Thiết lập khung pháp lý: Cần xây dựng khung pháp lý tạm thời (regulatory sandbox) để các nền tảng P2P Lending hoạt động trong môi trường kiểm soát, từ đó hạn chế các biến tướng và đảm bảo sự phát triển bền vững.
• Định vị vai trò của các nền tảng: Xác định rõ vai trò của các nền tảng P2P Lending, từ đó phát triển các quy định pháp lý cụ thể, tránh những rủi ro không đáng có.
• Lập quỹ dự phòng: Sau khi hoạt động P2P Lending được luật pháp hóa, cần thiết lập quỹ dự phòng để bảo vệ các nhà đầu tư và duy trì ổn định thị trường.
• Nghiên cứu và phát triển: Cần sự hỗ trợ từ Bộ Khoa học và Công nghệ trong việc nghiên cứu và phát triển các giải pháp công nghệ nhằm thúc đẩy hoạt động P2P Lending đúng hướng, hỗ trợ hiệu quả cho khu vực tài chính chưa phát triển.

Kết luận

Hoạt động cho vay ngang hàng là một xu hướng tất yếu trong bối cảnh kinh tế toàn cầu, nhưng việc phát triển cần phải đi đôi với sự quản lý chặt chẽ và sự hỗ trợ từ các cơ quan quản lý. Đối với Việt Nam, việc hoàn thiện khung pháp lý cho P2P Lending không chỉ giúp hạn chế rủi ro mà còn thúc đẩy sự phát triển của mô hình này, hỗ trợ nền kinh tế và cộng đồng doanh nghiệp nhỏ và vừa.

About The Author